Poprzedni artykuł dotyczył „Podstawowe pojęcia z zakresu rachunkowości finansowej“. Dzisiejszy artykuł będzie poświęcony Bilansu, gdzie przedstawię teorię oraz praktyczne zadania, abyś lepiej zrozumiał dane zagadnienia. Postanowiłem, że przed tym jak zacznę omawiać praktyczną część pozostałych metod oceny projektów inwestycyjnych, należy na początku wytłumaczyć podstawy rachunkowości finansowej, gdzie postaram się w prosty i zrozumiały sposób przedstawić teoretyczną i praktyczną część Bilansu, Rachunku Zysków i Strat oraz Rachunku Przepływów Pieniężnych. Na samym końcu przedstawić różnicę między faktycznymi przepływami pieniężnymi a zyskiem netto.
Polecam zapoznać się z poniższymi artykułami:
Dany artykuł będzie kontynuacją artykułu „Bilans przy kontrolowaniu budżetu domowego”, gdzie przedstawię więcej szczegółów i praktycznych przykładów. Jeżeli dobrze wiesz teorię, to możesz sprawdzić swoją wiedzę na podstawie przykładów, które są zawarte na samym końcu. Jeżeli coś będzie nie jasne podczas czytania teorii, to na pewno będzie przerobieniu przykładów wszystko stanie na swoje miejsca. Większość materiałów teoretycznych pobrałem z Wikipedii.
Bilans to zestawienie aktywów i pasywów, który odzwierciedla faktyczny stan majątku (Aktywa) i źródło jego finansowania(Pasywa) w określonym momencie czasowym.
Dzień bilansowy – to dzień, w którym jednostka dokonuje sporządzenia sprawozdanie finansowe.
Cała Idea bilansu polega na tym, że możemy zobaczyć jak kształtuje się nasz majątek, którym dysponujemy w wybranym okresie czasowym oraz skąd pozyskaliśmy gotówkę na jego sfinansowania, a więc między danymi pozycjami musi występować równowaga bilansowa.
Bilans jest to dwustronne zestawienie:
- Aktywa
- Pasywa
Aktywa – to zasoby majątkowe, które są kontrolowane przez jednostkę o wiarygodnie określonej wartości, uzyskane w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Jeżeli zasób majątkowy nie spełnia któregoś z powyższych kryteriów, to wtedy nie może być ujęty w bilansie.
Pasywa – źródło pochodzenia majątku przedsiębiorstwa.
Bilans powinien posiadać następujące cechy[1]:
- zupełność
- rzetelność
- sprawdzalność
- ciągłość
- przejrzystość
Zupełność bilansu oznacza, że obejmuje on dane dotyczące zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły w danym okresie. Rzetelność, to prezentacja składników zgodnie ze stanem rzeczywistym co do ich rodzaju i wartości. Sprawdzalność, to możliwość porównania pozycji bilansu ze źródłami z których pochodzą pod względem kompletności i poprawności. Zasada ciągłości oznacza, że bilans zamknięcia jednego okresu jest bilansem otwarcia następnego okresu. Przejrzystośćbilansu jest zachowana, gdy bilans przyjmuje odpowiednią formę prezentacji, pozycje są grupowane według treści ekonomicznej, ich ujęcie umożliwia analizę stanu środków i źródeł ich finansowania oraz orientację w sytuacji finansowej[2]
Teraz należy przestawić kategorię aktywów i pasywów
Według kryteriów czasowych aktywa można podzielić na:
- Aktywa trwałe
- Aktywa obrotowe
Aktywa trwałe to są takie aktywa, które charakteryzują się pełną trwałością i przewidywanym okresem użytkowania w jednostce, który jest dłuższy niż 12 miesięcy. Natomiast Aktywa obrotowe to są takie aktywa, które przeznaczone do zbycia lub zużycia lub wymagalne w krótszym niż 12 miesięcy okresie użytkowania.
Pasywa podzielone na dwie podstawowe grupy:
- Kapitał (fundusz) własny
- Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Generalnie nasz majątek może zostać sfinansowany z dwóch źródeł: kapitał własny i kapitał obcy. Pod pojęciem Kapitał (fundusz) własnyrozumiemy kapitał wniesiony przez właścicieli i podlegają ich kontroli oraz kapitał, który został wygospodarowany w toku działalności w postaci zysku zatrzymanego. Natomiast Kapitał obcy rozumiany jako kapitał wniesiony do jednostki na określony czas przez różne podmioty zewnętrze, który występuje w formie Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.
Teraz należy przedstawić podkategorię aktywów i pasywów
W bilansie po stronie aktywów, Aktywa trwałe składają się z następujących podkategorii:
- Wartości niematerialne i prawne – oznacza nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższej niż rok, przeznaczone na użytkowania na potrzeby jednostki ( autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje; prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów; know-how)
- Rzeczone aktywa trwałe – część aktywów trwałych jednostki gospodarczej, które posiadają materialną formę w odróżnieniu od wartości niematerialnych i prawnych. Przewidywany okres użytkowania dłużej niż rok. ( grunty, budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, środki trwałe w budowie)
- Należności długoterminowe – są to roszczenie względem różnych dłużników, których termin wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. ( kaucje wpłacone z tytułu wynajmu lokali, długoterminowe należności z tytułu leasingu finansowego)
- Inwestycje długoterminowe – rozumie się aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości w postaci np. odsetek, dywidend itd. w okresie dłuższym niż 12 miesięcy.
- Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe – rozliczenie międzyokresowe czynne (RMC) prezentowane po stronie aktywów i obejmują głownie koszty dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych. Występuje w tym przypadku, jeżeli została zawarta i udokumentowana transakcji w jednym okresie a dotyczy także przyszłych okresów powyżej 12 miesięcy ( koszt ubezpieczenia, prenumeraty, abonamentu).
Same istotnie, aby zwrócił uwagę na pozycje Rzeczowe aktywa trwałe, bo będzie odgrywać bardzo ważną role w przyszłych analizach i przykładach.
W bilansie ze strony aktywów, Aktywa obrotowe składają się z następujących podkategorii:
- Zapasy – środki, które posiada jednostka gospodarcza, aby móc ich sprzedać lub wykorzystać w procesie produkcji. ( materiały nabyte lub wytworzone, produkty w trakcie wytwarzania, produkty gotowe, towary)
- Należności krótkoterminowe – to są należności z tytułu dostaw i usług lub należności, które są wymagalnie z okresie nie przekraczającym 12 miesięcy) ( należności z tytułu sprzedaży wyrobów gotowych, towarów lub usług)
- Inwestycje krótkoterminowe – rozumie się aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości w postaci np. odsetek, dywidend itd. w okresie krótszym niż 12 miesięcy. Do danej podkategorii zaliczają się środki pieniężne. ( nabyte bony skarbowe, obligacje, akcje, udzielona pożyczka, lokata bankowa; środki pieniężne w postaci gotówki przechowywanej w kasie, środki na rachunkach bankowych)
- Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe – rozliczenie międzyokresowe czynne (RMC) prezentowane po stronie aktywów. Występuje w tym przypadku, jeżeli została zawarta i udokumentowana transakcji w jednym okresie a dotyczy także przyszłych okresów poniżej 12 miesięcy ( koszt ubezpieczenia, prenumeraty, abonamentu).
W Bilansie ze strony pasywów, Kapitał (fundusz) własny składa się z następujących podkategorii:
- Kapitał (fundusz) podstawowy – to majątek który właściciela wnoszą bezterminowo do przedsiębiorstwa w postaci środków pieniężnych lub rzeczowych składników majątkowych. Dany kapitał może być zwiększony na podstawie nowej emisji akcji, przyjęcia nowego udziałowca lub za pomocą wygospodarowanego zysku. Kapitał podstawowy z zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa może mieć różne nazwy: Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej lub z w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; Kapitał właścicielski w spółce jawnej lub w spółce komandytowej; Fundusz założycielski w firmie państwowej; Fundusz udziałowy w spółdzielni.
- Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) – wykazują zadeklarowane, lecz niewniesione na dzień bilansowy wkłady kapitałowe w postaci rzeczowej i finansowej. W tej pozycji wykazuje się również przewyższającą zysk kwotę zaliczek pobranych w ciągu roku przez wspólników spółek osobowych.
- Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) – w świetle przepisów prawa handlowego spółki nie mogą zasadniczo nabywać akcji lub udziałów własnych. Jednak zakaz ten nie dotyczy sytuacji określonych dla spółek akcyjnych.
- Kapitał (fundusz) zapasowy – kapitał przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat. Dany kapitał może być zwiększony na podstawie nowej emisji akcji, dopłaty właścicieli lub z wygospodarowanego zysku.
- Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny – kapitał ten powstaje w wyniku urzędowej przeceny aktywów trwałych przedsiębiorstwa, zwiększającej ich wartość w wyniku aktualizacji wyceny.
- Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe – kapitał które jest tworzony z wygospodarowanego zysku w celu finansowania rozwoju przedsiębiorstwa lub nowych przedsięwzięć.
- Zysk (strata) z lat ubiegłych – to skutek niepodjęcia przez właściciele decyzji o przeznaczenie wygospodarowanego zysku lub brak decyzji o pokrycie powstałej straty. Gdyby właściciele podjęli decyzje o wypłacanie dywidend lub zasileniu któregoś z kapitałów, to wtedy zniknął by zysk. Z drugiej strony, gdyby była strata i właściciele podjęli decyzje o jej pokrycie, to wtedy zniknęłaby „dziura” w postaci straty tym samym zmniejszając któryś z funduszy.
- Zysk (strata) netto – to wynik wygospodarowany przez przedsiębiorstwo w zakończonym roku obrotowym. Ważne: Zysk netto jest łącznikiem między kapitałem własnym w pasywach a Rachunkiem Zysków i Strat. Jeżeli przychody przewyższają koszty to firma osiąga zysk, w przeciwnym przypadku ponosi straty.
- Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) – zaewidencjonowany w pasywach zysk netto (strata) może być pomniejszony o odpisy zysku dokonane w ciągu roku.
Same istotnie, aby zwrócił uwagę na pozycje: Kapitał (fundusz) podstawowy i Zysk (strata) netto, bo będą odgrywać bardzo ważną role w przyszłych analizach i przykładach.
W Bilansie ze strony pasywów, Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania składa się z następujących podkategorii:
- Rezerwy na zobowiązania – to są zobowiązania, które wynikają z udzielonych gwarancji, poręczeń, toczących się postępować sądowych. Zobowiązania, których termin wymagalności i kwota trudne do przewidzenia.
- Zobowiązania długoterminowe – to są zobowiązania, których termin wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. ( zobowiązanie z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów lub wyemitowanych obligacji).
- Zobowiązanie krótkoterminowe – to są zobowiązania, których termin wymagalności jest krótszy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. ( zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązanie z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów, zobowiązania z tytułu wyemitowanych obligacji, zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń)
- Rozliczenie międzyokresowe – rozliczenie międzyokresowe bierne (RMB) oraz rozliczenie międzyokresowe przychodów (RMP). RMB występuje w tym przypadku, jeżeli jednostka gospodarcza poniosła koszt w danym okresie, ale nie otrzymała faktury na ten koszt. ( zużycie wody, odczytywane na podstawie licznika, na które faktura przychodzi raz na kwartał). RMP – czyli przychody, które powstały w innym okresie niż okres, którego dotyczą, czyli odpowiednie kwoty przychodów zaliczane do tych okresów sprawozdawczych, których one dotyczą.
Proszę zwrócić uwagę, ze w bilansie aktywa uporządkowane zgodnie z zasadą rosnącej płynności, a pasywa uporządkowane zgodnie z zasadą rosnącej wymagalności zwrotu.
Teraz należy przedstawić szczegółowe pozycje niektórych podkategorię aktywów i pasywów
Podstawowe równanie rachunkowości:
Przykład 1
Załóżmy, że spółka X na dzień 31.12.2016 posiada następujące składniki majątku i źródło ich finansowania o wartości
Zadanie do wykonania:
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Rozwiązanie:
Proszę zwrócić uwagę, że Aktywa = Pasywom, czyli 8 450 zł, co oznacza, że zadanie zostało rozwiązane dobrze.
Przykład 2
Załóżmy, że spółka X na dzień 31.12.2016 posiada następujące składniki majątku i źródło ich finansowania o wartości:
Zadanie do wykonania:
- Ustalić wartość Kapitału własnego
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Rozwiązanie:
- Ustalić wartość kapitałów własnych. Pamiętamy, że Aktywa = Pasywom, a więc, aby rozwiązać dane zadanie należy wykorzystać poniższe równanie, gdzie występuje jedna niewiadoma „Kapitał własny”. Po pełnym przekształceniu można z łatwością policzyć niewiadomą:
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Przykład 3
Stosując podane niżej równanie rachunkowości, oblicz brakujące wartości, wiedząc, że suma bilansowa w każdym wariancie wynosi 400 000 zł
Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe = Kapitał zakładowy + Wynik netto + Zobowiązania
Rozwiązanie:
Wariant 1
- Wiedząc, że suma bilansowa wynosi 400 000 zł, można na początku znaleźć wartość Aktywów trwałych:
Aktywa trwałe = suma bilansowa – Aktywa obrotowe
Aktywa trwałe = 400 000 – 120 000 = 280 000 zł
- Następnie możemy znaleźć kwotę Wynik netto:
Wynik netto = Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe – Kapitał zakładowy – Zobowiązania
Wynik netto = 280 000 + 120 000 – 250 000 – 100 000 = 50 000 zł
Wariant 2
- Wiedząc, że suma bilansowa wynosi 400 000 zł, można na początku znaleźć wartość Aktywów obrotowych:
Aktywa obrotowe = suma bilansowa – Aktywa trwałe
Aktywa obrotowe = 400 000 – 260 000 = 140 000 zł
- Następnie możemy znaleźć kwotę Wynik netto:
Wynik netto = Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe – Kapitał zakładowy – Zobowiązania
Wynik netto = 260 000 + 140 000 – 280 000 – 140 000 = -20 000 zł
Wariant 3
- Wiedząc, że suma bilansowa wynosi 400 000 zł, można na początku znaleźć wartość Kapitał zakładowy:
Kapitał zakładowy = suma bilansowa – Wynik netto – Zobowiązania
Kapitał zakładowy = 400 000 – 60 000 – 90 000 = 250 000 zł
- Następnie możemy znaleźć kwotę Aktywa trwałe:
Aktywa trwałe = Kapitał Zakładowy + Wynik netto + Zobowiązania – Aktywa obrotowe
Aktywa trwałe = 250 000 + 60 000 + 90 000 – 200 000 = 200 000 zł
Przykład 4
Załóżmy, że spółka X na dzień 31.12.2016 posiada następujące składniki majątku i źródło ich finansowania o wartości:
Zadanie do wykonania:
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Rozwiązanie:
Przykład 5
Załóżmy, że spółka X na dzień 31.12.2016 posiada następujące składniki majątku i źródło ich finansowania o wartości:
Zadanie do wykonania:
- Ustalenie wartości Aktywów trwałych z podziałem na:
- Wartość niematerialna i prawna
- Rzeczowe aktywa trwałe
- Należności długoterminowe
- Inwestycje długoterminowe
- Ustalenie wartości Aktywów obrotowych z podziałem na:
- Zapasy
- Należności krótkoterminowe
- Inwestycje krótkoterminowe
- Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
- Ustalenie wartości zasobów majątkowych ogółem
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Rozwiązanie:
- Ustalenie wartości Aktywów trwałych z podziałem na:
- Wartość niematerialna i prawna
- Rzeczowe aktywa trwałe
- Należności długoterminowe
- Inwestycje długoterminowe
Z powyższego rysunku wynika, że Aktywa trwałe równa się 240 300 zł, ponieważ suma poniższych podkategorii wynosi:
Wartość niematerialna i prawna = 54 600 zł
Rzeczowe aktywa trwałe = 117 150 zł
Należności długoterminowe = 0 zł
Inwestycje długoterminowe = 68 550 zł
- Ustalenie wartości Aktywów obrotowych z podziałem na:
- Zapasy
- Należności krótkoterminowe
- Inwestycje krótkoterminowe
- Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Z powyższego rysunku wynika, że Aktywa obrotowe równa się 446 925 zł, ponieważ suma poniższych podkategorii wynosi:
Zapasy = 280 050 zł
Należności krótkoterminowe = 42 000 zł
Inwestycje krótkoterminowe = 124 875 zł
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe = 0 zł
- Ustalenie wartości zasobów majątkowych ogółem
Aktywa trwałe + Aktywa obrotowe = 240 300 + 446 925 = 687 225 zł
- Sporządzić uproszczony bilans spółki
Przykład 6
Załóżmy, że spółka X na dzień 31.12.2016 posiada następujące składniki majątku i źródło ich finansowania o wartości:
Zadanie do wykonania:
- Na podstawie powyższych informacji sporządzić uproszczony bilans
Rozwiązanie:
Na początku można znaleźć sumę bilansową na postawie danych zawartych w tabeli „Nazwa składników majątku”, dodając wszystkie pozycje.
Suma bilansowa = 5000+20000+18000+50000+250000+80000+40000 = 463000 zł
Wiedząc sumę bilansową, możemy na podstawie struktury % zawartej w tabeli „Źródła finansowania majątku” znaleźć kwoty poszczególnych składników przemnażając sumę bilansową przez każdy wskaźnik procentowy. Po przemnożeniu dostaniemy wynik jak niżej:
Sumując wszystkie kwoty z poniższej tabeli dostaniemy wartość 463 000 zł, która równa się wartości sumy bilansowej, co oznacza, że źródło finasowania majątku policzyliśmy dobrze. A teraz możemy sporządzić uproszczony bilans
Mam nadzieje, że wszystko było jasne. Jeżeli są jakieś pytania to proszę zadawać w komentarzach.
Dziękuję za wsparcie i życzę miłego dnia 🙂
[1] Halina Soczówka: Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału. W: Podstawy Rachunkowości: aspekty teoretyczne i praktyczne. Bronisław Micherda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 92.
[2] E. M. Walińska, Bilans jako fundament sprawozdawczości finansowej w kontekście zmian współczesnej rachunkowości, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2009, s. 43.
